|
Hükümetin ilk sürprizi, kamu için çok önemli bir kaynak yaratıcısı olan Milli Piyango İdaresi. Hatta, İdare aynı zamanda kamu dengesi için de önemli bir araç niteliğinde.
Milli Piyango İdaresi 2001 yılında kamuya 272.8 trilyon liralık kaynak sağladı. 2001 yılında Savunma Sanayi Destekleme Fonu’na 82 trilyon lira kaynak ödeyen Milli Piyango İdaresi Hazine’ye 72 trilyon kaynak sağladı.
2001 yılı verileriyle Milli Piyango İdaresi’nin işletme faaliyet karı 98.3 trilyon lira. ve 220.4 trilyon lira ikramiye dağıttı. İdareden kamuya sağlanan kaynaklar toplamı ise faaliyet karının 2.7, dağıtılan ikramiye tutarının 1.2 katına denk geliyor.
DÜZENLEMELER TARTIŞMA YARATACAK
Ancak, uzmanlar, bu denli önemli bir kaynak yaratıcısı olan Milli Piyango İdaresi’nin özelleşmesi konusunda sorun yaratacak noktalara dikkat çekiyor. Bunlar özetle şöyle:
 Özelleştirme için hangi yöntemin kullanılacağı konusunda çok net bir açıklama yok. Özelleştirme için nasıl bir düzenleme yapılacağı ve kamunun yıllık yaklaşık 200 milyon dolarlık bir kaynaktan mahrum kalıp kalmayacağı sorusunun yanıtı da yok.
Mali portesi bu denli güçlü bir kuruluşa ortak olacak bir sermaye birikimi Türkiye’de var mı? Olsa bile, kriz döneminin yaralarını yeni yeni saran kuruluşlar, Milli Piyango’ya talip olacak mı?
Eğer Milli Piyango İdaresi özelleşir de, yeni özel şirkete devlete duyulduğu kadar güven duyulmaz ve yıliçinde ve özellikle yılsonu çekilişlerinde piyasadan para toplama işi bugünkü kadar yoğun olmazsa, kamu dengesi yılsonu harcamalarında, “bugün nisbeten sağladığı dengeyi sağlayabilir mi, yoksa sağlayamaz mı” sorularının yanıtı da net değil.
Milli Piyango İdaresi, sadece, adına “Milli Piyango” denilen bir renkli kağıtları satmıyor. Marketlerden, markaların özel promosyon çekilişlerine hatta TV show’larına kadar pek çok hediye verme işinin de düzenleyicisi. Hükümet, bu konudaki düzenlemeleri nasıl yapacak? Yapılacak düzenlemeler ciddi tartışmalara neden olabilir.
Piyangolar, özellikle sanayileşmiş ülkelerde özelleştirilmiş durumda. Ancak, bu ülkelerde ikramiye verme işlerini düzenleyen bir kamu denetlemesi de var.
İMKB SATILIYOR, PEKİ YA TAKASBANK?
Hükümetin 2003 yılı özelleştirme programında dikkat çeken bir diğer konu da İMKB’nin satışı ile ilgili konu... Nerdeyse tüm aracı kurumlarda ve potansiyel müşterilerde borsanın gerçek değeri ile ilgili hummalı bir çalışma başlamış durumda. Ancak, Borsa’ya bir alıcı çıkar mı, çıkmaz mı sorusu da en az Milli Piyango’da olduğu kadar belirsiz.
Ancak, borsacılar bu konuda da belirsizliklere dikkat çekiyor. Bunlar şöyle:
İMKB’nin son yıllara kadar birikmiş geliri vardı ancak son yıllarda kamuya transfer edildi. Büyük bir özelleştirme geliri çıkmayabilir. Daha da önemlisi borsanın belkmiği olan aracı kurumlar bu özelleştirmeyi karşılayacak sermaye birikimine sahip değil.
İMKB’nin yapısı değişirse, Borsa’yı gelir bakımından ayakta tutan kurumlardan Takasbank’ın da el değiştirmesi gerekecek. Ancak, İMKB ile Takasbank’ın hukuki birlikteliklerine ait kesin bir ibare de yok. Takasbank kendini “İMKB tarafından, İMKB bünyesinde mevcut piyasalarda gerçekleşen işlemlerin nakit ve menkul kıymet takasını sonuçlandırmak üzere yetkilendirilmiş merkezi takas kuruluşudur” diye tanımlıyor. Ancak, “İMKB’ye dahil bir kuruluştur” demiyor. Dolayısıyla 2003 Özelleştirme Programı’nda, Takasbank’ın da olup olmayacağı sorusu hala yanıt bekliyor.
Yasal düzenlemenin ne olacağı yönünde iki farklı görüş var. Birincisi İMKB’yi bir kamu kurumu olmaktan çıkarıp bir anonim şirket haline getirecek yasal düzenleme. İkincisi ise, yine bir yasal düzenleme ile İMKB satışına Takasbank’ın da dahil edilip edilmeyeceğinin bir an önce belli olması görüşü.
İstanbul Altın Borsası da küçük ölçekli bir kuruluş. Buradan da bir girdi sağlanamayabilir.
Özelleştirme modeline gelince: Benzer örneklerden dünyada çokça olduğu için işin modelini çizme tarafı kolay. Örneğin, İMKB, Kırgız Borsası’nın yüzde 24.5, Bakü Borsası’nın da yüzde 5.2 pay ile ortağı. Yani İMKB yönetimi daha önce borsa satın almış. Modelin nasıl çalışıtğını biliyor. Hatta İngiliz Borsası’nın Hollanda’lılara satışı örneği de biliniyor. | |
Bazı borsacılar borsanın özelleşmesine muhalif
Bankaların kara tahtaları siliniyor
