| | | | Özelleştirmenin gerçekleşmemesi durumunda bütçe hedefinin gerisinde kalınır ve programa olan güven azalır ciddi olarak sarsılabilir. Özelleştirme gelirlerindeki kayıp ek borçlanma ile kapanabilir. Programa olan güven kaybı ise daha çok hükümetin Telekom’un özelleştirilmesi dışında neler yaptığına bağlı olacak.
Dünya’da, Türkiye dışında ulusal Telekom şirketini özelleştirememiş bir çok ülke var. Bunların bir kısmı bizim şu anda uygulamakta olduğumuz dezenflasyon programını da bir ölçüde başarıyla tamamlamış ülkeler. Bunların başında yakın komşumuz Yunanistan geliyor.
Tekrar etmekte fayda var: TT özelleştirilmezse bu dezenflasyon programının sonu değil. Hükümet program çerçevesinde yapması gerekenleri eksiksiz yaparsa piyasalar TT’nin satılamamasından beklendiği kadar zarar görmez.
Hükümet 2001 yılında toplam 6-7 milyar USD özelleştirme geliri hedefliyor. Bundan 2 milyar USD’lik GSM parasını çıkarırsak geriye 4-5 milyar USD kalır. Bu hedefin içinde en büyük pay TT’nin. Hükümet, %33.5’lik hisse satışından 2001 yılında 2.5 milyar USD gelir tahsil etmeyi hedefliyor (Resmi bir açıklama olmasa da hükümet TT’nin satışından 3-3.5 milyar USD toplam gelir hedefliyor). Bu rakam GSMH’nın%1.2’si kadar. Gerçekleşmemesi durumunda bütçe rakamlarında bu kadarlık bir revizyon gerekiyor. Gerekli borçlanma ihtiyacı ise hem iç piyasadan hem de yurtdışından gerçekleştirilebilir.
New Page 1
|
TT
özelleştirmesi |
|
(GSMH
%’si)
|
Olursa
|
Olmazsa
|
|
2001 faiz dışı
fazla
|
7.5
|
6.3
|
|
2001 bütçe
dengesi
|
-3.4
|
-4.6
|
Ancak artan borçlanma ihtiyacı hem Hazine bonosu hem de Eurobond faizlerinin yüksek kalmaya devam etmesi sonucunu doğuracak. Bu da Hazine”nin borçlanma maliyetini yükselterek bütçeden yapılan faiz ödemelerini arttıracaktır. Bu nedenle bütçe dengesi özelleştirme olmazsa daha da kötüleşebilir. Buna karşın reform programında ilerleme ve özellikle bankacılık sektöründeki sorunların çözümlenmesi için atılacak somut adımlar, düşen enflasyon ve daralan cari açıkla birleştiğinde faizleri daha düşük seviyelere getirecektir. Burada hükümetin TT’nin satışı için ne yaptığı kadar onun dışında neler yaptığı önemli olacak.
Daha önce benim ve diğer yazarların belirttiği gibi hükümet dezenflasyon programının kaderini TT’nin özelleştirilmesine bağlayarak ciddi bir hata yapıyor. İkinci hatayı da ‘B’ planını açıklamayarak yapıyor. Uygulanmakta olan dezenflasyon programının, TT’nin satışı dışında bir çok bileşeni var. TT bunların önemlileri arasında olmasına rağmen ‘olmazsa olmaz”lardan değil. Örneğin bankacılık sektör reformları olmazsa olmazlar arasında (Haftaya bu konuya daha detaylı değineceğim). Aşağıdaki tabloda geçmişte benzer stabilite programlarını uygulamış ve belli başarılar elde etmiş bazı ülkelerden henüz ulusal Telekom şirketlerini satamamış olanları var.
New Page 2
|
Ülke
|
Şirket
|
Halka
açıklık oranı
|
Özelleştirmede
son durum
|
|
Yunanistan
|
OTE
|
%8
|
Stratejik
yatırımcılara satılmak isteniyor, sektör 2001 yılı başında
itibaren serbest rekabete açıldı
|
|
Malezya
|
Malezya
Telekom
|
%15
|
Henüz
bir girişim yok
|
|
Singapur
|
Singapur
Telekom
|
%12
|
Henüz
bir girişim yok
|
|
Bulgaristan
|
BTC
|
-
|
%51’inin
blok satışı bu günlerde gerçekleştirilmeye çalışılıyor
|
|
Moldovya
|
MoldTelecom
|
-
|
%51 oranında
blok satışın 1Ç 2001’de gerçekleştirilmesi hedefleniyor
|
|
Mısır
|
Mısır
Telekom
|
-
|
İlk özelleştrime
girişimi Ekim 2000’de iptal edildi. %49’a kadar hissesinin 2001 yılı
içerisinde blok satış ya da halka arz şeklinde özelleştirilmesi
planlanıyor
|
|
Pakistan
|
PTCL
|
%16
|
%16-25’inin
blok satışı Haziran 2001’de tamamlanmak
isteniyor
|
Bu ülkelerden bazıları Telekom şirketlerini özelleştirmeden önce halka açarak en azında satış konusunda iyi niyetlerini ortaya koymuşlardır. Halka açılma hem şirketin piyasa değerinin belirlemek konusunda bir ‘benchmark’ sağlar, hem de şirketin mali ve operasyonel bilgilerinin daha açık olarak incelenebilmesini sağlar. Bence halka açık olan bir şirketin satılma olasılığı, bilanço ve gelir tablolarını bile görmek için binbir türlü zahmete gireceğiniz bir şirketten çok daha yüksektir. Bu nedenle hükümetin bu seçeneği ciddi olarak zaman kaybetmeden düşünmesi gerekir.
Özet olarak, TT’nin satışının gerçekleşmemesi durumunda bunun ekonomik stabilizasyon programına, ekonomiye ve mali piyasalara etkisini azaltmak için hükümetin aşağıdaki noktalara dikkat etmesi gerekir:
 Yeni niyet mektubunda TT’nin özelleştirilmesi dışındaki bütün koşulların eksiksiz yerine getirilmesi. Buna bankacılık sisteminin yeniden yapılandırılmasıyla ilgili olarak fondaki bankaların satışı ve satılamayan bankaların durumuyla çözümlerin üretilmesi de dahil. Ayrıca kamu bankalarının durumu da önceliğini korumakta.
TT’nin özelleştirilmesiyle ilgili olarak kanuni düzenlemeler en kısa zamanda gerçekleştirilmeli ve var olan ve ileride ortaya çıkabilecek hukuki sorunları ortadan kaldırılmalı.
‘B’ planı bir an önce açıklanmalı. Net olarak TT satılamazsa hükümet gerekli finansmanı nereden ve nasıl sağlayacak ve bunun mali programdaki hedeflere olan olası etkileri açıklanmalı.
TT’nin satılamaması durumunda hükümet hisselerin bir kısmını halka açmayı da düşünmeli. Halka açık bir şirketin satılma olasılığı çok daha yüksektir. Ayrıca satılacak olan hissenin %33.5’dan yukarı çekilmesi de satılma olasılığını arttıracaktır.
Zaman TT’nin aleyhine işliyor. 2003 yılında telekom sektörünün liberalizasyonu gerçekleştiğinde özelleştirmenin ‘Elmas’ şirketi Turk Telekom, şu anki yapısı ve yönetimiyle ne yazık ki değersiz bir ‘granite’ dönüşecek. | |
Emine Uşaklıgil’in tüm yazıları
