 |
|
|||||
 |   |  |  | |||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
  |
 |
|||||||
|
|||||||
|
|||||||
| Ne oldu da, daha 22 ay önce 10 doların altına düşen ve petrol tarihini inceleyen en kapsamlı çalışma olan ‘The Prize’ adlı kitabıyla Pulitzer Ödülü kazanan petrol uzmanı Daniel Yergin’in 5 dolara düşecek dediği petrol tarihin en yüksek seviyesine kadar çıktı? Yergin’in “5 dolara düşebilir” dediği 2 yıl önce petrol bolluğu vardı. OPEC vanaları sonuna kadar açmıştı ve dünyada petrole talep yoktu. Çünkü, en büyük tüketicilerden biri olan Asya’da ekonomik krizdeydi. Avrupa kış uykusundaydı. Denizde kum, rafineride petrol durumu yani… CANLANMAYLA BERABER FIRLADI Son 10 yıldır süren bu petrol ucuzluğu da ABD’de refah dönemini roketlemiş, Avrupa’da fazlasıyla maliyetli olan sosyal güvenlik programlarını finanse etmiş ve sonunda Asya’nın içine düştüğü finans krizinden çabuk sıyrılmasına yardımcı olmuştu. Ancak, Asya ve Avrupa ekonomilerinin hızlanması, ABD’de durdurulamayan ekonomik patlama petrole olan suskunluğu inanılmaz hale getirdi ve fiyatlar iki yıldan az bir sürede 3 katına fırladı. FELAKET SENARYOLARI YAZILIYOR Petrol fiyatları çok hızlı bir şekilde inip çıkabiliyor. Ve işin kötüsü kış ayları yaklaşıyor. Çok karamsar senaryolar yazanlar var. Hem de Ortadoğu’daki kriz başlamadan önce… Kış yaklaşıyor. Başta ABD olmak üzere sanayileşmiş ülkelerin kalorifer yakıtı, benzin talebi küresel bir ekonomik krizi başlatabilir. ABD’de kalorifer yakıtı stoklarının son derece azaldığı günlerdir yazılıyor. Ayrıca, petrol arzı bugünden itibaren fazlasıyla artsa ve fiyatlar çok ucuzlasa bile, bu ham petrolün taşınması ve rafine edilerek kalorifer yakıtı haline getirilmesi, ülkenin kuzeyinde soğuk günlerin başladığı tarihe denk gelecek ki, bu da ayrı bir felaket senaryosu... Eğer bu yıl kış çok sert geçerse ve petrol talebi artacak, bu da enflasyonist bir baskı yaratacak. Merkez bankaları faiz oranlarını artırmak zorunda kalacak, borsalarda endeksler dramatik biçimde gerileyecek, büyüme oranları düşecek. Kimi uzmanlar kimsenin fiyatların bu kadar hızlı ve yükseğe çıkacağını tahmin edemediğini, şu anda yapacak tek şeyin Ortadoğu’da tansiyonun düşmesine ve çok sıcak bir kış geçmesine dua etmek olduğunu söylüyor. ASLINDA ÜRETİM ARTTI 1973 Ortadoğu Savaşı, 1979 İran krizi sırasındaki yükselişlerin nedeni petrol arzının kısılmasıydı. Ancak, bu sefer parasını verene petrol var. Petrol arzında fiyatların çok ucuz olduğu 1998’e göre bir düşüş sözkonusu değil. Fiyatların 12.5 dolar olduğu 1998 yılının Ağustos ayıyla 2000 yılının Ağustos aylarını karşılaştıracak olursak, bu yıl üretimde 1.7 milyon varil veya yüzde 2.2 oranında bir fazlalık sözkonusu. Zaten fiyatları 22-28 dolar arasında sabitlemeyi hedefleyen OPEC, Nisan ayından beri 3 kez üretimi artırma kararı aldı. Yılbaşından beri üretimi günde 3.2 milyon varil artırdılar. En son 10 Eylül’de günde 800 bin varil… İşin ilginç yanı, OPEC’in kapasite duvarına çarpmasına günde 1 milyon varil kaldığı söyleniyor. OPEC Genel Sekreteri Rilwanu Lukman piyasaları istikrara kavuşturmak için ne kadar petrol üretimi gerektiğini hala anlamadığını söyledi geçenlerde. SUÇLU KİM? Fiyatlardaki artışın nedeni olarak OPEC’i gösterenler var. OPEC halen dünya petrol arzının yüzde 40’ını gerçekleştiriyor ve 10 büyük üretici ülkeden 4’ü OPEC üyesi. Suudi Arabistan günde 8.2 milyon varille dünyanın en büyük üreticisi. Ancak, OPEC’in resmi olarak vaad ettiği üretim artışını gerçekte yapmadığı, gerçek üretim rakamlarının raporlarda yazanlar olmadığı sık sık yineleniyor. Kimileri ise, OPEC’in bu kadar üretim yapmasına rağmen, petrol dünyasında hibir hakimiyeti olmadığını, ABD, Rusya, Meksika, Norveç gibi diğer büyük oyuncuların daha aktif olduğunu savunuyor. PETROL ŞİRKETLERİ MASUM MU? Peki fiyatları kim yükseltiyor? İngiltere’de 1989 ve 1992 araında gölge Enerji Bakanlığı yapmış olan Frank Dobson’a göre petrol şirketleri… Diyor ki, “Petrolü üretiyorlar, taşıyorlar, depoluyorlar, rafine ediyorlar ve sonunda perakende olarak satıyorlar. Hepsinin ötesinde borsada alıyorlar ve satıyorlar. Petrol ticaretini petrol şirketleri ve spekülatörler yapıyor. Bu işi Marslılar yapmıyor. Petrolün fiyatı tamamen bunların elinde. Fiyatlarının yüksek olduğu dönemlerde fazladan muazzam karlar etmelerinin nedeni de bu.” Dopson, şu andaki petrol sisteminin değişmesi ve yerine daha şeffaf bir sistem inşa edilmesi gerektiğini savunuyor. Kime yarıyor peki bu yükseliş sorusuna gelince. Önce üretici ülkelere. 1998’de petrolden 116, 1999’da 160 milyar dolar kazanan OPEC üyelerinin bu yıl en az 250 milyar dolar kazanması bekleniyor. Sonra tabii ki petrol şirketlerine… OPEC İSE HÜKÜMETLERİ SUÇLUYOR Üretici ülkeler tarafından, ABD’ye yapılan suçmalar da aşırı tüketim yaptığı yolunda. Dünyada her gün tüketilen 75 milyon varil petrolün dörtte birinin ABD’lilere ait olduğu ifade ediliyor. Üreticiler, petrolün aslında reel olarak 1970 krizlerine göre ucuz olduğunu savunuyor. Avrupa hükümetlerini de vergileri düşürmeye çağırıyor ve benzinin pompa fiyatının kimi ülkelerde yüzde 80’inin vergi olduğunu savunuyorlar. “Vergileri düşürürseniz, kamyoncularınız yolları kesmez” diyorlar. Fiyatların üzerinde ortalama yüzde 75 oranında vergi olduğu da kesinlikle doğru. OLAN BİZİM GİBİLERE OLUYOR O zaman kaybeden kim? Dünya Bankası, Eylül ayında Avrupa’da kamyoncuların yolları kestiği, sürücülerin yavaş kullanarak trafiği bloke ettiği günlerde, varil başına ortalama 35 dolarlık fiyatın dünya ekonomisinde yüzde 0.75 daralmaya yol açacağı uyarısı yaptı. Aralarında Türkiye’nin de bulunduğu gelişmekte olan ülkeler en ağır darbeyi alıyor. 1970’lerde dünya petrolünün yüzde 26’sını kullanan bu ülkelerin oranı şimdi yüzde 40’a ulaştı. ABD ve Avrupa ise enerji kaynaklarını çeşitlendirmeyi başardı. ABD, 1973’ten sonraki 10 yılda petrol tüketimini yüzde 14 azaltt. Avrupa’nın 1970’lerden bu yana petrol kullanım oranı yüzde 1 artarken, gelişmekte olan ülkelerin yüzde 5 arttı. 40 DOLAR SENARYOSU… Deutsche Bank 8 Eylül’de yayımladığı raporda, Türkiye, Brezilya, Şili ve Hindistan gibi petrol ithalatçısı ülkelerin enflasyon ve bütçe hedeflerinde zorlandığını bildirdi. Eğer ABD gibi devlerde petrol nedeniyle ‘sert iniş’ olursa, senaryoların daha kötüleşeceğini yazdı. Bankaya göre, petrol fiyatlarındaki her bir dolarlık artış ithalata 180 milyon dolar yazıyor. Eğer fiyatlar 40 dolara çıkarsa, bu yıl Türkiye’ye GSMH’nın yüzde 1.7’sine eşit olan 2.7 milyar dolarlık fatura demek. İstikrar programı kapsamında gelecek yıl sonunda enflasyonu yüzde 12’ye çekmeyi hedefleyen 2001 bütçesi petrol fiyatlarının ortalama 27 dolar olacağı varsayımıyla yapıldı. Kış yaklaşıyor, Ortadoğu kan akıyor, petrolün 40 doları göreceği konuşuluyor. Bekleyelim görelim, yapacak bir şey yok… | ||||
| |
|||
 |
|
 |
|||||||||||||||
   |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| Ana Sayfa | Güncel | Dünya | Ekonomi | Sağlık | Yaşam | Teknoloji | Kültür & Sanat | Spor | Hava Durumu | Haber Özetleri | Arama | NTVMSNBC Hakkında | Yardım | Spor Yardım | Tüm Haberler | Araçlar | NTVMSNBC Reklam Seçenekleri | Hukuki Şartlar & Gizlilik Hakları |
|||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
Turgut Tokgöz'ün tüm yazıları
